ආරක්ෂිත ඉරියව්ව - Recovery Position

ආයුබෝවන්.. හැමෝම සැපෙන් සනීපෙන් ඉන්නවා නේද? ඔන්න අදත් අපි ආවා එදිනෙදා ජීවිතයට ප්‍රථමාධාර ලිපි මාලාවේ දහවැනි ලිපිය අරගෙන. මේ කෙටි කාලය තුළ අපේ බ්ලොග් එකට 600 කට වැඩි පිරිසක් ඇවිත් තියෙනවා. ඒ හැමෝම ආවෝ ගියෝ වෙන්නෙ නැතුව මේ ලිපිවල පළවෙන දේවල් බොහොම උනන්දුවෙන් අධ්‍යයනය කරන්නත් ඇති කියල අපි විශ්වාස කරනවා. පසුගිය ලිපියෙන් අපි බොහොම සවිස්තරාත්මකව කතා කළා මූලික විනිශ්චය සහ මූලික ජීවිතාරක්ෂක ක්‍රමවේදය සම්බන්ධව. අද අපි මේ ලිපියෙන් කතා කරන්නේ මූලික ජීවිතාරක්ෂක ක්‍රමවේදය පාඩමේ අවසාන කොටස, ආරක්ෂිත ඉරියව්ව ගැන.

ආරක්ෂිත ඉරියව්ව

මොකක්ද මේ ආරක්ෂිත ඉරියව්ව? නම දැකපු ගමන් ඔයාලට කල්පනා වෙන්න ඇති "මේක නම් මොකක් හරි විශේෂිත ඉරියව්වක් වෙන්න ඕන" කියලා. ඔව් ඒක හරි. ස්වසනය කරන, සිහිය නොමැති රෝගියෙක්ව රෝහල්ගත කරන තෙක් හෝ රෝහල්ගත කරන අතරතුර ස්ථාපිත කරල තියෙන විශේෂිත ඉරියව්ව තමයි ආරක්ෂිත ඉරියව්ව කියල කියන්නෙ. මතකද DRABC ? ඒකෙ ස්වසන පරික්ෂාවෙන් පස්සෙ, රෝගියා ස්වසනය කරනවා නම් අපි එයාගෙ නාඩි පරික්ෂාව සිදු කරනවා. එතනින් පස්සෙ අපි කරන්නෙ රෝගියාව ආරක්ෂිත ඉරියව්වට පත් කරන එක. 

කොයි වගේ රෝගීන්වද ආරක්ෂිත ඉරියව්වට පත් කරන්නෙ?

1. ස්වසනය කරන, අසිහි රෝගීන්
2. දියේ ගිලී ගොඩ ගත්, ස්වසනය කරන රෝගීන්
3. වස පානය කළ රෝගීන්
4. අධික ව මත්පැන් පානය කළ වැටී සිටින පුද්ගලයින්
5. අපස්මාර රෝගීන් (අපස්මාර තත්ත්වය පහව ගිය පසු )

දැන් අපි බලමු කොහොමද රෝගියෙක්ව ආරක්ෂිත ඉරියව්වට පත් කරන්නෙ කියලා.

අපි ආරක්ෂිත ඉරියව්වට පත් කිරීමට සූදානම් වෙන රෝගියා තම ශරීර උස මෙන් දෙගුණයකට වඩා උසකින් ඇද වැටුණු කෙනෙක් නම් හෝ රිය අනතුරකට ලක් වූ අයෙක් නම් හෝ පහර දීමට ලක් වූ අයෙක් නම්, අස්ථි බිඳුමක් වෙලා ඇති කියන සැකය මත අපි රෝගියාගේ අස්ථි පරීක්ෂාවක් සිදු කරනවා. ඇත්තටම මෙතනදි කරන්නෙ අනතුර හේතුවෙන් රෝගියාගේ අස්ථි වලට යම් හානියක් වෙලා තියෙනවද කියල පරික්ෂා කරන එක. එහෙම හානියක් වෙලා නම් අපි රෝගියාව ආරක්ෂිත ඉරියව්වට හරවන්නෙ නෑ. විශේෂයෙන්ම අනතුර නිසා රෝගියාගේ කොඳු ඇට පෙළට හානි වෙලා තියෙනවා නම්, අපි රෝගියාව ආරක්ෂිත ඉරියව්වට හරවන්නෙ නෑ. (මේ අස්ථි පරික්ෂාව සිදු කරන ආකාරය අපි ද්විතියික විනිශ්චය පාඩමේදි කතා කරමු. )

ඔන්න පහළින් තියෙනවා ආරක්ෂිත ඉරියව්වට හැරවීමේ පියවර ටික.

1. මූලික විනිශ්චය ලිපියෙදි අපි කිව්වනෙ රෝගියා අසලින් වාඩි වෙනකොට හැකි සෑම අවස්ථාවකදීම රෝගියාගේ දකුණු පැත්තෙන් ඉන්න කියලා. ඒ නිසා රෝගියා ආරක්ෂිත ඉරියව්වට හරවනකොටත් අපි ඉන්නෙ රෝගියාගේ දකුණු පැත්තෙන්. අපි පළවෙනි පියවර විදිහට කරන්නෙ, අපි ඉන්න පැත්තෙ තියෙන රෝගියාගේ අත, වැලමිට අසලින් L හැඩයට සකස් කරන එක. මෙතනදි, අතේ පහළ බාහුව සහ ඉහළ බාහුව අතර කෝණය වැලමිට අසලදී අංශක 90 ක් වෙන්න ඕන.

2. ඊට පස්සෙ රෝගියාගෙ වම් අත අරගෙන, පිටි අත්ල දකුණු කම්මුලට හේත්තු වෙන විදිහට අත සකසනවා. එතකොට අල්ල තියෙන්නෙ ඇඟෙන් ඉවතට. රූපය බලන්නකො. එතකොට පැහැදිලි වෙයි කොහොමද කරල තියෙන්නෙ කියලා. ඒ අතරෙම අපි රෝගියාගේ ශරීරයේ හරවන ඇලය පරික්ෂා කරල බලනවා රෝගියාව හැරවීමේදි අනතුරු සිදුවිය හැකි දේවල් තියෙනවද කියලා. තියෙනවා නම් ඒවා ඉවත් කරනවා (සාක්කු වල තියෙන මොබයිල් ෆෝන්, පෑන්, යතුරු වැනි අනතුරුදායක යැයි හිතෙන ඕනෑම දෙයක් )

3. තෙවනුව, කම්මුල මත තියෙන රෝගියාගේ අත, ඔයාගෙ එක අතකින් අල්ලගෙන ඉන්න ගමන් රෝගියාගේ වම් කකුලෙ දණහිස යටින් ඔයාගෙ අනිත් අතේ ඇඟිලි යවන්න. මතක තියාගන්න, කකුල් දෙක අතරින් නෙමෙයි.. පිට පැත්තෙන්. හරිනේ? ඒ විදිහට රෝගියාගේ දණහිසෙන් තරයේ අල්ලගෙන, රෝගියාගේ යටි පතුල සම්පූර්ණයෙන් බිම ගෑවෙනකම් දණහිස ඔසවන්න. ඊට පස්සෙ දණහිසෙන් අල්ලලා, රෝගියාව ඔයාගෙ පැත්තට ඇද්දම රෝගියා ලස්සනට රෝල් වෙලා ඔයාගෙ පැත්තට පෙරළෙයි.

4. රෝගියා පෙරලුණාට පස්සෙ රෝගියාගේ කකුල් දෙකෙන් එකක් ඔයාගෙන් ඉවතට සහ අනික ඔයාගෙ දෙසට යොමු වෙලා තියෙයි. දැන් ඔයාගෙ දෙසට යොමු වෙලා තියෙන කකුල, දණහිස අසලින් අංශක 90 ට ආසන්න වෙන කෝණයකින් සකසන්න. ඔයාගෙන් ඉවතට යොමු වෙලා තියෙන පාදය හරි කෙලින් තියෙන්න ඕනෙ. පැහැදිලියි නේ?

රෝගියාව සම්පූර්ණයෙන්ම ඉරියව්වට හැරෙව්වට පස්සෙ අපි එයාගෙ ස්වසන මාර්ගය විවෘත වෙලා තිබෙන විදිහට හිස සකසනවා. ඉන් අනතුරුව අපි රෝගියාව හැරවීම නිසා එයාගෙ රුධිර ගමනාගමනයට යම් බාධාවක් ඇති වෙලා තියෙනවද කියල දැනගන්නත් එක්ක, නාඩි පරික්ෂා කරල බලනවා. ඉන් අනතුරුවත් අපි වරින් වර රෝගියාගේ නාඩි පරික්ෂා කිරීම සිදු කරනවා. ඒ වගේම අපි රෝගියෙක්ව ආරක්ෂිත ඉරියව්වේ තබන කාලය මිනිත්තු 30කට වඩා වැඩියි නම්, මිනිත්තු 30න් 30ට අපි රෝගියාව හරවලා තියෙන පැත්ත මාරු කරනවා. (එහෙම හැරෙව්වා කියලා හානියක් නැත්තන් විතරයි හොඳේ ) රෝගියාව ආරක්ෂිත ඉරියව්වට හරවල ඉවර වුණාට පස්සෙ අපිට දිස් වෙන්නෙ මෙන්න මේ ආකාරයට.

සඳහන් කළ යුතු විශේෂ දෙයක් තියෙනවා. ගැබිණි කාන්තාවක් ආරක්ෂිත ඉරියව්වට හරවද්දි අපි දකුණු පැත්තට හරවන්නෙ නෑ. හැමවිටම හරවන්නෙ වම් පැත්තට. දකුණු පැත්තට හැරෙව්වොත් එහෙම කුසේ ඉන්න දරුවාගේ බර නිසා ශරීරයේ පහළ කොටසේ සිට හෘදය සහ පෙණහැලි වෙත රුධිරය රැගෙන යන අපර මහා ශිරාව අවහිර වීම නිසා ශරීරයේ රුධිර සංසරණයට බාධා වෙන්න පුළුවන්. ඒක වළක්වන්න තමයි අපි ගැබිණි කාන්තාවන්ව ආරක්ෂිත ඉරියව්වට හැරවීමේදී වම් පැත්තට විතරක් හරවන්නෙ.

ළදරුවෙක්ව ආරක්ෂිත ඉරියව්වට හරවන විදිහ තමයි මේ රූපයේ තියෙන්නෙ.

මේ ආරක්ෂිත ඉරියව්වට පත් කිරීම තුළින් රෝගියාට විශේෂ වාසි කිහිපයක් අත් වෙනවා.

1. ස්වසන මාර්ගය විවෘතව තියෙන නිසා රෝගියාගේ ස්වසනය පහසු වෙනවා. ඒ වගේම දිව ආපස්සට වැටීම මගින් ස්වසන මාර්ගය අවහිර වීමත් වැළකෙනවා.
2. වමනය, සෙම ආදිය ආවොත් එහෙම ඒවා මුඛය දිගේ පහළට වැටෙනව මිසක් ස්වසන මාර්ගයට ඇතුළු වෙන්නෙ නෑ.
3. රෝගියාගේ කකුල් සකසලා තියෙන විදිහ නිසා මේ ඉරියව්ව හරිම ස්ථාවරයි. ආයෙ වැටෙන්නෙ පෙරළෙන්නෙ නෑ.

හොඳයි.. අද මේ ලිපියෙන් අපි කතා කළේ ආරක්ෂිත ඉරියව්ව පිළිබඳව. ආරම්භයේ සිට එහි සම්පූර්ණ ක්‍රියාවලිය කරන්නෙ කොහොමද කියල මෙන්න මේ විඩියෝ එකේ පැහැදිලිව තියෙනවා. මේකෙ තියෙන හදිසි දුරකථන අංකය ගැන වැඩිය හිතන්න එපා. මේ විඩියෝ එක බ්‍රිතාන්‍ය රතු කුරුස සමාජය මගින් හදපු එකක්.

සිහිය නොමැති වුවත් මෙන්න මේ රෝගීන්ව අපි එක්වරම ආරක්ෂිත ඉරියව්වට හරවන්නෙ නෑ.

1. අස්ථි බිඳුමක් ඇති රෝගීන්
2. අධික රුධිර වහනයක් සිදුවන රෝගීන් (පළමුව රුධිර වහනය කළමනාකරණය කර, දෙවනුව හැරවිය හැකියි )
3. කොඳු ඇට පෙළට හානි සිදු වූ රෝගීන් ( ඉතාම වැදගත් වෙන්නේ රෝගියාගේ ස්වසනය අවහිරතාවකින් තොරව පවත්වා ගෙන යාම. ඒ නිසා කොඳු ඇට පෙළට හානි සිදු වූ රෝගියෙක්ට වමනය හෝ සෙම ඉවත් වෙනවා නම් අපි Log - Roll කියන  විශේෂ ක්‍රමය මගින් ආරක්ෂිත ඉරියව්වට හරවනවා. )

එහෙනම් අද ලිපිය අහවර කරන්නයි මේ සූදානම. ඊළඟ ලිපියෙන් අපි කතා කරන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ "ද්විතියික විනිශ්චය" පිළිබඳව සහ ඊට පසුව එන ලිපියෙන් අපි කතා කරන්න බලාපොරොත්තුවෙන් ඉන්නවා ගෘහස්ථ ප්‍රථමාධාර කට්ටලයක් පිළිබඳව. එතකම් ඔයාලගේ අදහස් දැනගන්න අපි ආසාවෙන් ඉන්නවා. පැහැදිලි කරගත යුතු දේවල් තියෙනවා නම් පහළින් කොමෙන්ට් කරන්නකෝ. ගිහින් එන්නම් එහෙනම් !